Bakır Minerali Nedir, Faydaları Nelerdir?

İnsan vücudunun büyük kısmı minerallerden oluşur. Mineraller canlıların vücudunda üretilemeyen ancak hayati fonksiyonların devamı için elzem olan inorganik, yani içeriğinde karbon bulunmayan maddelerdir. Mineraller, enzimlerin yapısına katılarak insan vücudunda düzenleyici olarak görev alır. Mineraller organizmada gereksinimlerine göre sınıflara ayrılır. Kalsiyum, potasyum, sodyum, fosfor, magnezyum gibi elementler, makro elementlerdir ve organizmada bu minerallere duyulan gereksinim fazladır. Bakır, demir, çinko, selenyum gibi mineraller ise vücutta daha az bulunduklarından mikro (iz) element adını alırlar. Ancak her mineralin vücut için ayrı önemi vardır. İz elementlerden biri olan bakır minerali de sağlıklı bir yaşam için gereklidir. Bakır minerali nedir? Bakır mineralinin faydaları nelerdir? Bakır minerali hakkında daha fazla bilgi edinmek yazının devamını inceleyebilirsiniz.

Bakır Minerali Nedir?

Mineraller insan ve hayvanların vücudu için gerekli olan ancak canlıların vücudunda sentezlenemeyen elementlerdir. Canlılar, mineral ihtiyaçlarını hava, su ve bitkiler aracılığıyla karşılarlar. Mineraller içerisinde en önemlilerinden bir tanesi de bakır mineralidir. Bakır minerali doğada fazla miktarda bulunur. Bakır, Latincede cuprum şeklinde ifade edilir. Bu nedenle bakırın simgesi CU şeklindedir. Atom numarası 29 ve simgesi CU olan bakır minerali, periyodik cetvelin 4. periyodunda bulunur. Bakır, yumuşak ve çok esnek bir metaldir. Neolitik çağdan bu yana çeşitli eşyaların yapımında, endüstride sıklıkla kullanılan bakırın, 1818 yılında Buckolz tarafından canlıların dokusunda da bulunduğunun keşfedilmesinden bu yana, insan sağlığına olan etkileri üzerine araştırmalar devam etmektedir. Bakır, vücudun bütün doku ve hücrelerinde bulunan, büyüme ve gelişmede önemli görevler üstlenen esansiyel bir mineraldir. Bakırın insan vücudundaki emilimi, duodenum yani onikiparmak bağırsağında ve midede gerçekleşir. Günlük olarak alınan bakırın bir kısmı bu iki sindirim sistemi organı tarafından emilirken geri kalan kısmı idrar ve terle vücuttan atılır. Bakır da diğer mineraller gibi enzimlerin yapısına katılarak vücutta düzenleyici olarak görev alır. Bir başka ifadeyle bakırın en önemli görevlerinden bir tanesi, enzimlerin çalışmasına yardımcı olmaktır. Canlı organizma için önemi bu kadar büyük olan bu değerli mineral, vücutta üretilmediğinden vücudun günlük bakır ihtiyacını mutlaka dışarıdan besinler yoluyla veya gıda takviyeleri yardımıyla karşılamak gerekir. Bakırın eksikliği halinde çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabileceği gibi fazlalığı halinde de vücutta olumsuz etkiler ortaya çıkabilir. Bu nedenle bakır içeren gıdalar veya gıda takviyeleri kullanırken, bakır için belirlenen günlük tüketim miktarına uymaya özen göstermek gerekir.

Bakır Mineralinin Faydaları Nelerdir?

Yetişkin bir insanın vücudunda yaklaşık olarak 50-120 mg bakır bulunur. Bakır çeşitli doku ve organlarda depo edilir. Mide ve duodenumda emilimi gerçekleşen bakır, buradan karaciğere taşınır ve karaciğerde depolanır. Bu nedenle, bütün doku ve organlarda bulunmakla birlikte karaciğer, bakırı bünyesinde en çok bulunduran organdır. Bunun yanında kalp, böbrek ve beyinde de bakır bulunur. Vücuttaki bakırın yarısı ise kas ve iskelet sisteminde bulunur. Hemen hemen bütün doku ve organlarda bulunan bakırın insan sağlığına sayısız faydası vardır. Bakır yaşamın başlangıcından sonuna kadar büyüme ve gelişmeyi destekler. Bakırın faydalarından bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Bakırın en önemli faydalarından bir tanesi, normal bağ dokusunun korunmasına katkıda bulunmasıdır. Bu özelliği sayesinde kemiklerin ve eklemlerin gelişmesinde rol oynar. Aynı zamanda kemiklerdeki kolajen üretimini destekleyerek kemiklerde yaşlanmaya bağlı oluşması muhtemel yıpranmaları geciktirir.
• Bakır, alyuvarlarda bulunan ve görevi oksijen taşımak olan hemoglobin üretiminde aktif rol oynar.
• Bakır minerali sinirlerde bulunan miyelinin üretimini destekler ve miyelinin onarılmasına yardımcı olur. Böylece merkezi sinir sisteminin normal fonksiyonuna katkıda bulunur. Beyindeki sinir sisteminin dengelenmesinde önemli rol oynar.
• Bakır aynı zamanda antioksidan özelliğe sahiptir. Bu sayede vücutta dolaşan serbest radikallerle savaşarak bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna katkıda bulunur. Bunun yanında antiinflamatuvar etkisi sayesinde iltihap ve ödemin giderilmesinde rol oynar.
• Bakır, melanin üretiminde görev alarak saç ve cilt pigmentasyonunun normal fonksiyonuna katkıda bulunur. Melanin ve pigment üretiminde rol alan bakır minerali, yaşlanmaya bağlı ciltte görülen etkilerin en aza indirilmesine yardımcı olur.
• Bakır, hayati öneme sahip tiroit bezinin sağlıklı çalışmasını sağlayan önemli bir mineraldir. Tiroit hormonlarının, serbest T3 ve serbest T4 hormonlarına dönüşmesine yardımcı olur.
• Bakır, bağışıklık sisteminden merkezi sinir sistemine kadar pek çok doku ve organın çalışmasına katkı sağlayan, histamin metabolizmasında rol oynar.

Bakır Minerali Eksiklik Belirtileri Nelerdir?

Bakır, karaciğer, kalp, böbrek ve beyin gibi organlarda depolanabilir bir mineraldir. Bu nedenle bakır minerali eksiklik belirtileri geç fark edilebilir. Bakır mineralinin eksikliği vücutta pek çok sağlık probleminin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bakır minerali eksiklik belirtilerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Bakır, enerji metabolizmasında aktif rol alan bir mineral olduğundan eksikliği halinde yorgunluk, bitkinlik gibi şikayetlere sık rastlanır.
• Bakır, hemoglobin üretimini destekler; demirin karaciğerde emilimine yardımcı olur. Bu nedenle bakır minerali eksikliğinde demir metabolizması düzgün çalışamaz ve anemi (kansızlık) ortaya çıkabilir. Kansızlık neticesinde halsizlik, çarpıntı, baş dönmesi gibi problemler görülebilir. Dolayısıyla demir eksikliğine bağlı kansızlığın sebeplerinden bir tanesi de bakır minerali eksikliğidir. Bu nedenle demir eksikliği bulunan kişilerde, bakır eksikliğinin olup olmadığının da incelenmesi gerekir.
• Bakır minerali eksikliğinde kemiklerde bulunan kolajen üretim metabolizmasında aksaklıklar meydana gelebilir. Buna bağlı olarak kemik ve eklemlerde ağrı ortaya çıkabilir.
• Bakır minerali, miyelin kılıfının yapımı ve onarımında rol aldığından, eksikliği halinde ellerde, kollarda ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma görülebilir. Bunların yanında merkezi sinir sisteminin düzgün çalışmaması neticesinde yürümede güçlük, denge bozukluğu gibi sorunlar da ortaya çıkabilir.
• Bakır minerali eksikliğine bağlı olarak saç dökülmesi ve cilt problemleri ortaya çıkabilir. Saçların erken beyazlaması ve soluk bir cilt, bakır eksikliğinin en yaygın belirtileri arasındadır.
• Bakır minerali eksikliğinde virüs, bakteri ve mantar kaynaklı enfeksiyonlara yakalanma riski artabilir.
• Bakır minerali, tiroit bezinin düzgün çalışmasına yardımcı olan önemli bir elementtir. Bu nedenle bakır minerali eksikliğinde tiroit bezinde işlev bozukluğu, buna bağlı olarak büyüme, gelişme, üreme sistemlerinde farklı sağlık sorunları ortaya çıkabilir.
• Kadınların adet dönemlerinde vücutlarından bir miktar bakır atılır. Bakır eksikliği olan kadınlarda adet dönemleri daha sancılı geçebilir.
• Yapılan bilimsel araştırmalara göre bakır mineralinin eksikliğinde kötü huylu kolesterolde yükselme, iyi huylu kolesterolde azalma meydana gelebilir.
• Bakır minerali eksikliği, ruh sağlığı üzerinde de olumsuz sonuçlar ortaya çıkmasına neden olabilir.

Bakır Mineralinin Eksiklik Nedenleri Nelerdir?

Mineraller vücutta üretilmezler; bu nedenle insanlar bakır ihtiyacını dışarıdan hazır olarak karşılarlar. Bakır minerali eksikliğinin en önemli nedeni, bakır ihtiva eden besinlerin yeterli miktarda tüketilmiyor olmasıdır. Bakırın vücuttaki emiliminde bir aksaklık olması halinde de bakır minerali eksikliği ortaya çıkar. Bakırın emilimi midede ve onikiparmak bağırsağında gerçekleşir. Bu organlarda ortaya çıkan sağlık sorunları, bakırın emilimini olumsuz etkiler vücutta yeterli miktarda bakır depolanamaz. Örneğin; reflü, gastrit, ülser gibi rahatsızlıklar veya bağırsak enfeksiyonları, bakır emilim metabolizmasını bozarak eksikliğine neden olabilir. Bunlara ek olarak, fazla miktarda antibiyotik kullanımı sonucunda bağırsak florasının bozulması ya da uzun süreli mide asidi önleyici ilaç kullanılması da bakır mineralinin emilimini olumsuz etkiler. Mineraller vücudun olmazsa olmaz elementleridir. Her mineralin vücuttaki görevi ayrıdır. Bir mineralin eksikliği diğer mineraller telafi edilemez. Ancak mineraller birbirleri ile etkileşimde bulunabilir ve birbirlerinin yapısını, emilimini etkileyebilir. Yapılan bilimsel araştırmalara göre fazla miktarda çinko alan kişilerde bakır minerali eksikliği görülebilir. Vitaminler de mineraller ile etkileşimde bulunur ve birbirlerinin görevlerini destekler. C vitamini, demirin emilimini artıran vitaminlerden bir tanesidir. C vitamininin fazla tüketilmesi halinde de bakır eksikliği ortaya çıkabilir.

Bakır Minerali Hangi Besinlerde Bulunur?

Bakır minerali eksikliği, immun sistem olumsuz etkilediğinden enfeksiyonlar karşısında vücudun direnci kırılabilir; saç ve cilt problemleri, eklem problemleri, kansızlık gibi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Ancak bunun yanında bakır mineralinin eksikliği kadar fazlalığı da çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Bakır mineralinin eksikliğinde olduğu gibi fazlalığı halinde de ruhsal sorunlar, eklem ağrıları, saç ve cilt problemlerine neden olabilir. Bakır mineralinin fazlalığı halinde Wilson hastalığı olarak bilinen karaciğer, böbrek, beyin gibi organlarda bakır birikmesi sonucunda ortaya çıkan bir hastalık görülebilir. Bakır minerali fazlalığı belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Bilimsel araştırmalara göre bakır mineralinin fazlalığı ile kanser arasında ilişki olduğu düşünülür.. Akciğer kanseri ve gastrointestinal sistem kanseri tanısı almış hastaların serum bakır düzeyleri incelendiğinde kandaki bakır minerali düzeylerinin olması gerekenin üzerinde olduğu görülür.
• Bakır mineralinin fazlalığının en önemli nedenlerinden bir tanesi Wilson hastalığıdır. Wilson hastalığı, genetik geçişli bir hastalıktır. Hastalığın ortaya çıkmasını takiben saç ve ciltteki bakır seviyeleri düşerken karaciğerde bakır miktarı artmaya başlar. Bu durumun neticesinde karaciğerde fonksiyon bozuklukları ortaya çıkar. Karaciğerin işlevinde bozulma meydana gelmesi ile birlikte sarılık, iştahsızlık, kusma gibi belirtiler ve karaciğerin kronik hastalıklarından olan siroz, hepatit gibi hastalıklar ortaya çıkabilir.
• Bunların yanında bakır mineralini içeren gıdaları fazla miktarda tüketen kişilerde eklem ve kas ağrıları ortaya çıkabilir.
• Bakır, demir emiliminde ve hemoglobin üretiminde rol alan önemli minerallerden olduğu için fazlalığı halinde vücutta bakır birikimine ek olarak demir birikmesi meydana gelebilir. Demir birikmesi ise dalakta büyüme, kardiyovasküler hastalık riski gibi pek çok sağlık sorununun ortaya çıkmasına neden olabilir.

Bu nedenlerle bakır içeren yiyecekleri tüketirken önerilen günlük alım miktarına dikkat edilmesi gerekir. Yetişkinlerde günlük 2-3 mg, çocuklarda 1-2 mg bakır alımı önerilir. Bakır, doğadaki pek çok besin maddesinde bulunan bir mineral olduğu için dengeli ve düzenli beslenen kişilerde bakır eksikliğine sık rastlanmaz. Bakır içeriği bakımından zengin besinler şu şekilde sıralanabilir:

• Ceviz, fındık, badem gibi kabuklu yemişler,
• Midye, hamsi, palamut gibi deniz ürünleri,
• Karaciğer, dalak, böbrek gibi sakatatlar,
• Mercimek, nohut gibi kuru baklagiller,
• Kırmızı ve beyaz et,
• Fasulye, bezelye, brokoli gibi yeşil yapraklı sebzeler,
• Arpa, buğday, yulaf gibi tahıllar

Bunlara ek olarak, yemek yapmak için kullanılan bakır kaplar, kahve yapımında kullanılan bakır cezveler de bakır kaynağı olarak kabul edilir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, bu kapların doğru kullanımı ve bakımıdır. Aksi takdirde bakırın yapısı bozulacağından olumsuz etkiler ortaya çıkmasına neden olabilir.

Bakır minerali hayati fonksiyonların devamında önemli rol oynayan minerallerden bir tanesidir. Bakır mineralinin eksikliği ve fazlalığı önemli sağlık sorunlarına neden olabilir. Siz de sağlıklı bir yaşam için gerekli tahlillerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.