Konsantrasyon (Odaklanma) Bozukluğu Nedir, Çözümü Nasıldır?

Hemen herkes hayatın akışı içerisindeki bazı anlarda yaptığı işe odaklanma konusunda problem yaşamıştır. Bu iş bazen işyerindeki bir görev iken bazen önemli bir sınav veya projenin tamamlanması gibi farklı durumlar da olabilir. Konsantrasyon, o an için yapılan işe bireyin mental eforunun tamamını verebilmesi olarak tanımlanabilir.

Konsantrasyon (Odaklanma) Bozukluğu Nedir?

İş hayatı ve eğitim dönemi sırasında karşılaşılan zorlukların atlatılmasında konsantrasyonun sağlanması oldukça önemlidir. Konsantrasyon bozukluğu gelişmesi halinde ise kişi, dikkatini mevcut işlerine veremeyerek odaklanma problemi yaşar. Odaklanma ile ilgili sorunlar bireyin okul ve iş hayatındaki performansını olumsuz yönde etkileyen durumlardır.

Konsantrasyon Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Konsantrasyon ile ilgili problemlere eşlik edebilecek belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Oluşabilecek belirtilerden bazıları şunlardır:

• Kısa süre önceki durumların dahi hatırlanmasında zorlanmak,
• Hareketsiz kalarak mevcut işe devam etmekte problem yaşamak,
• Zihin berraklığının kaybolması,
• Çeşitli eşyaların yerlerini unutmak veya eşyaları sık sık kaybetmek,
• Karar verme ile ilgili problemler,
• Hem fiziksel hem de zihinsel olarak enerji eksikliği hissetmek,
• Yapılan işler sırasında çeşitli sakarlıklar meydana gelmesi,

Günün bazı saatleri ve bazı çalışma şartları, bireylerin konsantrasyon bozukluğu yaşaması için tetikleyici özellik gösterebilir. Bu durumun dışarıdan algılanabilen düzeyde olması halinde ise çevredeki kişiler bunu dile getirebilir. Bu durumu takiben, konsantrasyon bozukluğu yaşayan bireyin psikolojik olarak etkilenmesi daha yoğun hale gelebilir.

Konsantrasyon Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Konsantrasyon bozukluğu birçok farklı duruma bağlı olarak ortaya çıkabilir. Özellikle ileri yaş ve uykusuzluk gibi faktörler, çoğu kişinin gün içinde odaklanma problemi çekmesindeki temel nedenlerdir. Yaşlanma ile birlikte odaklanma güçlüğüne hafıza kaybı gibi diğer şikayetler de eşlik edebilir. Odaklanmanın yeniden sağlanamaması, kişide stres ve huzursuzluk gibi psikolojik belirtilerin oluşmasına neden olabilir. 

Konsantrasyon bozukluğunun nedenleri kendi içerisinde psikolojik, fiziksel ve çevresel olmak üzere gruplar halinde incelenebilir.

Psikolojik Nedenler Nelerdir?

Aşırı stres ve bu stresin yol açtığı uykusuzluk, iş ve okul hayatı sırasında oluşan konsantrasyon probleminin temel psikolojik nedenleri arasında yer alır. İnsomnia, majör depresif bozukluk, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, huzursuz bacak sendromu, anksiyete, demans gibi diğer çeşitli durumlar da bireylerin odaklanma sorunu yaşamasına neden olabilir:

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çoğunlukla zihin sağlığı ile ilgili bir problem olup kişilerin dürtüsel davranışlar içerisinde olmasına ve konsantrasyon güçlüğü yaşamasına neden olabilir. Bu kişilerde aynı zamanda mevcut işlerin bitirilmesi ile ilgili unutkanlık, odağın çok hızlı şekilde değişmesi veya kolayca bozulması, oturarak hareketsiz çalışma konusunda zorlanma, çevrede konuşan bireylerin sözünü kesme gibi diğer çeşitli belirtiler de oluşabilir. DEHB olan çocuklarda bu belirtilerin tamamının mevcut olması gerekli değildir. Bazı bireyler bu belirtilerden sadece bazılarına sahip olsalar da iş ve okul ile ilgili performanslarının olumsuz yönde etkilenmemesi için bilinçli olmaları önerilir.

Majör Depresif Bozukluk

Arada sırada üzgün olmak, insan olmanın getirdiği normal bir durumdur. Bir yakının kaybedilmesi, yaşam sırasında meydana gelen boşanma veya hastalık gibi zorlayıcı durumlarda kişiler kendilerini depresif ve üzgün olarak hissedebilirler. Bu olumsuz hislerin kısa süreli olarak yaşanması ve ardından yaşamın akışına bir şekilde adapte olunması beklenir. Kalıcı ve yoğun bir üzgünlük halinin yaşanması ise majör depresif bozukluk olarak değerlendirilebilir. Majör depresif bozukluk, konsantrasyon, düşünme ve karar verme gibi işlevlerde bireyleri oldukça kötü bir şekilde etkileyebileceği için dikkatli olunmalıdır.

Anksiyete (Kaygı Bozukluğu)

Kaygı, stresli durumlara karşı vücudun verdiği doğal bir tepkidir. Korku ve endişenin bir arada hissedildiği bu durum, genellikle geleceğe yönelik olarak ortaya çıkar. Okulun ilk günü ya da bir iş görüşmesi öncesinde kaygı hissedilmesi gayet normaldir. Oluşan kaygı hissinin 6 aydan daha uzun bir süre boyunca devam etmesi ve kişinin günlük yaşamını olumsuz yönde etkilemeye başlaması ise tıpta kaygı bozukluğu olarak ifade edilir. Konsantrasyon ile ilgili problemler kaygı bozukluğu sonucu oluşabilecek birçok belirtiden biri olduğu için bu konuda bilinçli olmak önem arz eder.

Huzursuz Bacak Sendromu

Huzursuz bacak sendromu, çeşitli fiziksel ve psikolojik belirtilerin eşlik ettiği nörolojik bir rahatsızlıktır. Bu hastalığa sahip olan bireylerde özellikle uyku öncesi dönemde yatarken bacakta karşı konulamayacak derecede hareket ettirme isteği ortaya çıkar ve dolayısıyla kişilerin rahatlaması ve uykuya dalması oldukça güç bir hale gelir. Huzursuz bacak sendromunun şiddetli seyrettiği kişilerde gündüz vakti uyku hali, konsantrasyon kaybı, verimsizlik ve halsizlik gibi şikayetler ortaya çıkabilir. Şiddetli huzursuz bacak sendromu olan kişilerde bacağı hareket ettirme dürtüsüne yanıtsız kalınması mümkün olmayabilir. Bu dürtü sonucu kişiler sinema ve tiyatro izlemek gibi basit aktiviteleri bile yerine getiremeyebilirler.

İnsomnia (Uykusuzluk Hastalığı)

İnsomnia, uyku ile ilgili rahatsızlıklar sınıfında yer alan ve kişinin uykuya dalmada güçlük yaşamasını ifade eden bir hastalıktır. İnsomnia rahatsızlığı bulunan bireyler sabah uyandıklarında kendilerini tazelenmiş ve dinlenmiş olarak hissetmezler. Bu durum ise zaman içerisinde halsizlik ve odaklanma problemi gibi diğer şikayetlerin gelişmesine neden olabilir.

Fiziksel Nedenler Nelerdir?

Kafa travması ile birlikte merkezi sinir sisteminde oluşan hasarlanmalar (konküzyon) konsantrasyon bozukluğunun fiziksel nedenleri arasında yer alır. Konküzyona ek olarak kronik yorgunluk sendromu gibi fiziksel kökenli çeşitli rahatsızlıklar da odaklanma ile ilgili problemlere neden olabilecek diğer durumlardır.

Konküzyon

Konküzyon, kafa bölgesine alınan hasar sonucu orta düzeyde travmatik beyin hasarı oluşmasını ifade eden durumdur. Bu durum özellikle trafik kazası gibi durumlarda, kamçı tarzı yaralanma olarak tanımlanan kafanın ileri ve geri ani hareketi sonucu oluşur. Konküzyon gelişimini takiben kişide konsantrasyon kaybından, bilinç kaybına varan değişik derecelerde zihinsel etkilenme meydana gelebilir.

Kronik Yorgunluk Sendromu

Kronik yorgunluk sendromu, kişinin dinlenmesine rağmen aşırı halsizlik veya yorgunluk gibi şikayetlere sahip olduğu durumdur. Bu rahatsızlığın ortaya çıkmasında etkili olan temel faktör, genellikle net olarak ortaya koyulamaz ancak kronik yorgunluk sendromunun genel olarak 40’lı yaşlardan sonra, kadınlarda daha fazla ortaya çıktığı bilinir. Hafıza problemleri ve konsantrasyon sorunları, kronik yorgunluk sendromu ile birlikte oluşabilecek belirtiler arasında yer aldığı için dikkatli olunmalıdır.

Çevresel Nedenler Nelerdir?

Konsantrasyon bozukluğunun çevresel nedenleri, temel olarak gürültü ve ışık gibi faktörler ile ilgilidir. Çalışılan ortamın yapılan işe uygun olmaması bireyin bu işe odaklanmasını güçleştirerek performans ile ilgili problemlerin oluşmasına neden olabilir.

Konsantrasyon Bozukluğu İçin Çözüm Önerileri Nelerdir?

Konsantrasyon bozukluğu için çözüm önerileri arasında yer alan uygulamalardan bazıları şunlardır:

Beyin Fonksiyonlarının Eğitimi

Beyin fonksiyonlarının eğitiminde çeşitli oyunlardan fayda sağlanabilir. Sudoku, bulmaca, satranç ve diğer hafızayı güçlendirici oyunların oynanması odaklanma konusunda etkili olabilen uygulamalar arasındadır. Yapılan çeşitli araştırmalar, haftanın 5 günü en az 15 dakika olacak şekilde zihin geliştirici oyunların oynanmasının, konsantrasyon düzeyinin desteklenmesinde oldukça etkili olabildiğini göstermiştir.

Uyku Kalitesinin Artırılması

Uykusuzluk, konsantrasyonun kolayca bozulmasına neden olabilecek bir durumdur. Bu durumun nadir olarak meydana geldiği kişiler, uykusuzluk ile oluşan hafıza ve dikkat problemlerini belirgin olarak yaşamayabilir. Ancak düzenli olarak uykusuzluk yaşayan kişilerin başta konsantrasyonu olmak üzere hafıza gibi diğer bilişsel işlevlerinde de sorunlar meydana gelebilir. Uyku kalitesinin artırılması için yatağa geçmeden en az 1 saat önce televizyonun kapatılması, uyunacak odanın sıcaklığının ılık olacak şekilde ayarlanması, uyku öncesi sıcak bir duş alınması ve uyku saatlerinin her gün aynı olacak şekilde sürdürülmesi gibi yaşam tarzı değişiklikleri fayda sağlayabilir.

Düzenli Fiziksel Aktivite

Yapılan çeşitli araştırmalar, düzenli egzersiz yapan bireylerin diğer kişilere göre bilişsel işlevlerde daha iyi bir performans ortaya koyabileceğini göstermiştir. Konsantrasyonun geliştirilmesi ile ilgili yapılacak egzersizlerin ağırlık kaldırma gibi yoğun efor gerektiren sporlar olmasına gerek yoktur. Başta yoga olmak üzere hafif düzeyde meditasyon eşliğinde günlük yarım saat olarak gerçekleştirilen fiziksel aktiviteler, beyinde hedefe yönelik davranışla ilgili bölümlerin desteklenmesini sağlayabilir.

Yapılan İşler Arasında Uygun Şekilde Dinlenmenin Sağlanması

İşler arasında mola verilmesine bazı kişiler, dinlenmenin konsantrasyon kaybına neden olabileceği düşüncesi nedeniyle olumsuz bakabilirler. Ancak özellikle uzun süreli çalışmalar sırasında oluşan konsantrasyon azalması sırasında verilecek küçük molalar, kişiyi tazeleyerek yapılan işe daha motive ve odaklanmış bir şekilde dönülmesini sağlayabilir.

Beslenme Planı İle İlgili Değişiklikler

Beslenme planı içerisinde tüketilen gıdalar, kişinin hem genel sağlık durumu hem de beyin fonksiyonları üzerinde çeşitli etkiler meydana getirebilir. Beyin dokusu, vücudun gün içerisinde tükettiği kalori miktarının neredeyse 5’te 1’ini tek başına kullanır. Dolayısıyla gün içerisinde tüketilen gıdaların vereceği enerji, özellikle bu organ için oldukça önemli olabilir. Antioksidan içeriği zengin ve içerisinde omega-3 gibi sağlıklı yağların bulunduğu gıdaların tercih edilmesi bu amaç doğrultusunda gerçekleştirilebilecek beslenme planı değişiklikleri arasında yer alır. Gün içerisinde susuz kalmamak, konsantrasyonun korunması için dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli durumdur. Hafif düzeydeki susuzluklar bile bireyin odaklanmasını olumsuz yönde etkileyerek çeşitli bilgilerin öğrenilmesinde ya da hatırlanmasında zorluklara neden olabilir. Gıda seçimi ve günlük su tüketiminin artırılması gibi değişiklikler dışında çeşitli takviye gıda ürünlerinin kullanılması da konsantrasyon ile ilgili normal vücut fonksiyonlarının desteklenmesine katkı sağlayabilir.